ยากอบ บุตรอัลเฟอัส (อังกฤษ: James, son of Alphaeus) เป็นนักบุญและมรณสักขีในศาสนาคริสต์ ไม่ทราบสถานที่เกิดและปีที่เกิด และเสียชีวิตโดยตรึงกางเขนที่ออสตราไคน์ ทางตอนใต้ของประเทศอียิปต์ราว ค.ศ. 62 นักบุญยากอบ บุตรอัลเฟอัสเป็นหนึ่งในอัครทูตของพระเยซู สันนิษฐานกันว่าท่านเป็นคนเดียวกับ “นักบุญยากอบองค์เล็ก” (James the Lesser) ซึ่งเป็นชื่อที่ใช้กันในทางศาสนา นักบุญยากอบ บุตรอัลเฟอัสเกือบจะไม่เป็นที่กล่าวถึงเลยในพันธสัญญาใหม่ แต่ในบางครั้งกล่าวว่าเป็นคนคนเดียวกับ “ยากอบผู้ชอบธรรม” (James the Just) ผู้มีความสำคัญในการเป็นผู้นำคริสตจักรในพันธสัญญาใหม่
พันธสัญญาใหม่กล่าวถึงยากอบ บุตรอัลเฟอัสสี่ครั้ง และทุกครั้งกล่าวถึงก็กล่าวว่าเป็นหนึ่งในอัครทูตทั้งสิบสองคน
พันธสัญญาใหม่กล่าวถึงยากอบองค์เล็กเพียงสามครั้ง และทุกครั้งกล่าวถึงก็กล่าวถึงยากอบกับแม่ มาร์โก 15:40 กล่าวว่า “มารีย์มารดาของยากอบน้อย และของโยเสส” ขณะที่มาระโก 16:1 และ มัทธิว 27:56 กล่าวถึง “มารีย์มารดาของยากอบ”
ในเมื่อมียากอบ บุตรเศเบดี ที่เป็นที่รู้จักกันดีอยู่แล้วในบรรดาอัครทูตทำให้การสันนิษฐานว่านักบุญยากอบ บุตรอัลเฟอัสและนักบุญยากอบองค์เล็กเป็นคนคนเดียวกันน่าจะเป็นไปได้ และบางครั้งก็เรียกนักบุญยากอบ เศเบดีกันว่า “นักบุญยากอบ” (James the Greater) แต่ที่สำคัญทึ่จะต้องทราบคือโคลปัส (Clopas) สามีของมารีย์เป็นคนคนเดียวกับอัลเฟอัสบิดาของนักบุญยากอบอัครทูต ข้อสันนิษฐานนี้เป็นที่ยอมรับกันคริสตจักรยุคแรก ฉะนั้นนักบุญยากอบ บุตรอัลเฟอัสจึงเป็นที่รู้จักกันในนาม “นักบุญยากอบองค์เล็ก” ด้วย
แต่นักวิชาการทางคัมภีร์ไบเบิลบางคนยังไม่แน่ใจว่าข้อสันนิษฐานนี้จะถูกต้อง จอห์น พอล ไมเออร์ไม่คิดว่าจะเป็นเช่นนั้น ในบรรดา evangelicals ของพจนานุกรมคัมภีร์ไบเบิลเห็นด้วยกับข้อสันนิษฐานดังกล่าว ขณะที่ดอน คาร์สัน และดาร์เรลล์ บ็อค เห็นว่าอาจจะเป็นได้แต่ไม่แน่ใจ
ยากอบผู้ชอบธรรม (น้องชายของพระเยซู) เป็นประมุขของพระวิหารในเยรูซาเลมเป็นเวลา 30 ปึก่อนที่จะถูกฆ่าเมื่อปี ค.ศ. 62 การที่สันนิษฐานว่านักบุญยากอบ บุตรอัลเฟอัสเป็นน้องชายของพระเยซูสนับสนุนโดยนักบุญเจอโรมจึงเป็นที่ยอมรับกันในคริสตจักรโรมันคาทอลิก ในขณะที่ฝ่ายออร์ทอดอกซ์และโปรเตสแตนต์ จะแยกระหว่าง “นักบุญยากอบ บุตรอัลเฟอัส” และ “นักบุญยากอบ น้องชายของพระเยซู”
อัลเฟอัสเป็นชื่อของพ่อของมัทธิวผู้นิพนธ์พระวรสาร (หรือที่รู้จักกันในชื่อ ลีไว) ในพระวรสารนักบุญมาระโก 2:14 ฉะนั้นจึงเป็นไปได้ว่านักบุญยากอบ บุตรอัลเฟอัสและนักบุญมัทธิวป็นพี่น้องกัน แต่ก็ไม่มีหลักฐานอะไรที่สองคนนี้จะใช้คำว่าพี่น้องแม้ว่าจะอยู่ในบทความเดียวกับที่กล่าวถึง นักบุญเปโตรและนักบุญแอนดรูว์เป็นพี่น้องกันก็ตาม
ตามที่กล่าวกันนักบุญยากอบ บุตรอัลเฟอัสแม้ว่าจะปฏิบัติตามกฎบัญญัติของชาวยิวอย่างเคร่งครัดแต่ถูกลงโทษด้วยการประหารชีวิตเพราะไปขัดต่อโตราห์ แต่อันที่จริงแล้วข้อสันนิษฐานนี้ยากที่จะเป็นจริงไปได้เพราะทางการยิวไม่มีการลงโทษโดยตรึงกางเขน และนอกจากว่าทางจักรวรรดิโรมันจะเห็นว่าจะเกิดมีการปฏิวัติในบริเวณการปกครองของชาวยิว ทางโรมันก็จะไม่เข้าไปยุ่งเกี่ยวกับกิจการภายในของยิว กล่าวกันว่านักบุญเจมส์ถูกตรึงกางเขนที่ออสตราไคน์ ทางตอนใต้ของประเทศอียิปต์ซึ่งเป็นที่ที่นักบุญเจมส์เทศนาคำสอนอยู่ สัญลักษณ์ของนักบุญเจมส์คือเลื่อยของช่างไม้ที่เห็นกันในจิตรกรรมหรือประติมากรรมเพราะกล่าวกันว่าร่างของนักบุญยากอบถูกเลื่อยออกเป็นท่อนๆ ด้วย
